Revision der westpaläarktischen Arten der Gattungen Oligota MANNERHEƗM, 1830 und Holobus SOLƗER, 1849 (Coleoptera, Staphylinidae, Aleocharinae, Hypocyphtini) Author Kapp, Andreas text Linzer biologische Beiträge 2019 2019-07-26 51 1 587 698 journal article 22970 10.5281/zenodo.3754300 4af4947a-c9d6-42ed-9af0-5c51ac265f51 0253-116X 3754300 Holobus apicatus ( ERICHSON , 1837) ( Abb. 346 359 , Verbreitung Karte 14 ) Oligota apicata ERICHSON, 1837: 365 . Oligota apicata ( ERICHSON, 1837 ): ERICHSON 1840: 182; KRAATZ 1858: 351; MULSANT & REY 1873: 115-118; FOWLER 1888: 175 ; HANSEN 1954: 21-22 ; WILLIAMS 1975: 20 . Oligota (Subgenus Holobus ) apicata ( ERICHSON, 1837 ): BERNHAUER & SCHEERPELTZ 1926: 512. Holobus apicatus ERICHSON, 1837 : SAALAS 1917: 342 ; WILLIAMS 1970a: 54-55 ; SILVERBERG 1979: 27 ; SMETANA 2004: 454 ; SCHÜLKE & SMETANA 2015: 657. Microcera apicata ( ERICHSON, 1837 ): THOMSON 1860: 264 ; 1867: 206 . Oligota (Subgenus Holobus ) analis ( WOLLASTON, 1854 ): BERNHAUER & SCHEERPELTZ 1926: 512 (syn.). Oligota xanthopyga KRAATZ, 1858: 351: MULSANT & REY 1873: 118. Untersuchtes Material: Albanien : Kruja , leg. Mader , 1 Ex. ( NHMW ); Bosnien : Majaevica , Kuchta , leg. Breit , 1 Ex. ( NHMW ) ; Bosnien , leg. Leder , 1 Ex. ( HNHM ) ; Deutschland : Bayern : Starnberg , Hadorf , 5.IX.1933 , leg. Stöcklein , 64 Ex. ( NHMBA ) ; Baden Württemberg : Aulendorf , Brunnenholzried , 17.VI.1967 , leg. Ulbrich , 5 Ex. ( SMNS ) ; Kleinaspach , V.1982 , leg. Buck , 1♀ ( SMNS ) ; Nordrhein Westfalen : Hambach bei Jülich , Lindenberger Wald , 28.V.1991 , leg. Köhler , 1 Ex. (cSchü) ; Paderborn , Haustenberg , Senne , Truppenübungsplatz im Autoketscher , 7.VI.1993 , leg. Renner , 1 Ex. (cRen) ; Schleswig Holstein : Oldenburg , Ahlhorn , Baumweg , 30.X.1965 , leg. Kerstens ( 1 Ex. ), 24.IX.1970 , leg. Lohse ( 1 Ex. ), 14.XI.1978 , leg. Lohse ( 2 Ex. ) ( MHNG ) ; Brandenburg : Frankfurt a. d. Oder , 22.VIII.1941 , leg. Schukatschek , 2 Ex. ( MHNG ) ; Niedersachsen : Hannover , Söhlde Umgebung , VII.1928 , leg. Bodel , 1 Ex. ( MHNG ) ; Nordrhein Westfalen : Bielefeld , 2.VI.1984 , leg. Renner , 1 Ex. (cRen) ; Bielefeld , Teutoburger Wald , Werther-Isingdorf , 28.V.1989 ( 1♀ ) ; 23.IV.1998 ( 1 Ex. ), Autokätscher , leg. Renner (cRen); Finnland : Karalohja , leg. Rätzer , 1♂ , 1♀ ( NHMBE ) ; Frankreich : Bretagne : Morlaix , leg. Herve , 1 Ex. ( NHMBA ) ; Rhône -Alpes : Ain , Septfontaine , 24.VII.1960 , leg. Besuchet , 1 Ex. ( MHNG ) ; Italien : Friuli Venezia Giulia : Udine , linke Tagliamento-Au, 250m , 13.III.1997 , in fasriger Pappelrinde , leg. Kahlen , 1 Ex. ( TLF ) ; Veneto : Verona , Mti. Lessini , ValAlpone , Graben südl. Castelvero , 400m , 16.III.1985 , am Fuss von Bäumen , leg. Kahlen , 1 Ex. ( TLF ) ; Vallarsa Streva , Pian delle Fugazze , leg. Knabl , 1 Ex. ( TLF ) ; Alto Adige : Fennhals , 19.V.1972 , Buchenasthaufen , leg. Kahlen , 1♂ ( TLF ) ; Kroatien : Mte. Maggiore , leg. Breit , 1 Ex. ( NHMW ) ; Norwegen : Alten , 22.VI.1924 , leg. Munster , 1 Ex. ( ZMUN ) ; Oslo , Røa , 30.V.1967 , leg. Strand , 1 Ex. ( ZMUN ) ; Asker , Brönnöy , 12.VI.1968 , 1 Ex. ( ZMUN ) ; Gjerstad, J . Stockland , leg. Vik , 4 Ex. ( ZMUN ) ; Lørenskog , Drettvann , 1991, Ostmerkaprosjektet , 3 Ex. ( ZMUN ) ; Österreich : Kärnten : Eisenkappel , 1.VII.1942 , leg. Scheerpeltz , 1 Ex. ( NHMW ) ; Oberösterreich : Steyr Umgebung , leg. Handstanger , 1 Ex. ( OLML ) ; Steiermark : Graz , 4 Ex. ( LMJG ) ; Turnau , leg. Moczarski , 1 Ex. ( NHMW ) ; Peggau (er) Wand , Buchenwald , aus verpilztem Buchenstamm , 11.-20.VIII.1968 , leg. Bregant & Klingberg , 1 Ex. (cKof) ; Feldbach , Oedt , Fissgraben , 300m , 25.VIII.2012 , leg. Holzer , 1♂ (cKap) ; Niederösterreich : Bisamberg , leg. Luze , 1 Ex. ( NHMW ) ; Dornbach , leg. Schlereth , 1 Ex. ( HNHM ) ; Tirol : Reutte , Kaltebach , 29.IV.1913 , leg Knabl , 3 Ex. ( TLF ) ; Osttirol , Virgental , Mitteldorf , Fluren , VI.1991 , leg. Kofler , 1 Ex. (cKof) ; Lienz , Lavant , 17.VIII.1988 , leg. Kofler , 1♀ (cKof) ; Vorarlberg : Sonntag , Gadental , Südseite , 1200m , Gesiebe Futterkrippe , 16.VI.1990 , leg. Kapp , 2 Ex. (cKof) ; Dafins , Ebener Boden , 600m , 28.IV.1990 , Gesiebe an Wildfütterung , leg. Kapp , 1 Ex. (cKap) ; Sonntag , Gadental Südseite , 1200m , 16.VI.1990 , Gesiebe um Wildfütterung , leg. Kapp , 3 Ex. (cKap) ; Meiningen , Auwald , Nähe Rhein , 420m , 12.IV.1993 , Gesiebe altes Heu von Wildfütterung , leg. Kapp , 2 Ex. (cKap) ; Rankweil , Valduna , Egeten , 520m , 25.V.1993 , Autokäscher , leg. Kapp , 4 Ex. (cKap) ; Bürs Maggenz , 890m , 16.V.1992 , Gesiebe um Tierfütterung , leg. Brandstetter , 2 Ex. (cBra) ; Bludesch , Strasse nach Schnifis , 600-620m , 13.V.1997 , Autokäscher , leg. Brandstetter , 2 Ex. (cBra) ; Lokalität nicht zuzuordnen: Wechsel , 1 Ex. ( NHMW ) ; Polen : Jedwabno , 28.VIII.1938 , leg. Folwaczny , 1 Ex. ( SMNS ) ; Lissagebiet , leg. Wanka , 1 Ex. ( NHMW ) ; Schweden : Ravlunda , 16.V.1965 , leg. Olsson , 1 Ex. ( MZLU ) ; Skäralid , 23.IV.1996 , leg. Dufberg , 1 Ex. ( MZLU ) ; Degeberg , Herramöllan , 14.I.1969 , leg. Baranowski , 1 Ex. ( MZLU ) ; Vinslöf , 19.VIII.1959 , leg. Israelson , 1 Ex. ( MZLU ) ; Brömsebro , 15.IV.1949 , leg. Sundholm , 1 Ex. ( MZLU ) ; Trosa , 20.X.1969 , leg. Baranowski , 1 Ex. ( MZLU ) ; Jd. Fors , leg. Palm , 1 Ex. ( MZLU ) ; Hedesunda , 9.VIII.1935 , leg. Palm , 1 Ex. ( MZLU ) ; Bjurkärr , 25.VI.1985 , leg. Baranowski , 1 Ex. ( MZLU ) ; Schweiz : Geneve : Bellevue , 21.II.1962 , leg. Comellini , 1 Ex. ( MHNG ) ; Vendome , 7.VI.1954 , leg. Rehfous , 1 Ex. ( MHNG ) ; Vaud : Mies , 1.V.1960 , leg. Comellini , 1 Ex. ( MHNG ) ; Trélex , IX, 1961, leg. Toumayeff , 1 Ex. ( MHNG ) ; Montricher , X.1971 , leg. Toumayeff , 1 Ex. ( MHNG ) ; Coursier , Mischwald , 12.XII.1974 , leg. Scherler , 1 Ex. ( NHMBE ) ; Cossonay , 22.X.1963 , leg. Scherler , 1 Ex. ( NHMBE ) ; Roche , Mischwald , 30.VI.1965 , leg. Scherler , Valais : Praz Jean , 1000m , Laubgesiebe , 7.VII.1987 , leg. Besuchet , 1 Ex. ( MHNG ) ; Bern : Grasburg , IV.1959 , leg. Toumayeff , 1 Ex. ( MHNG ) ; Ticino : Indemini , Laveree , VII.1974 , Toumayeff , 2 Ex. ( MHNG ) ; Rovio , 31.VII.1974 , leg. Scherler , 1 Ex. ( NHMBE ) ; Slowakei : Pressburg , 1 Ex. ( LMJG ) ; Tschechien : Černošice , leg. Zeman , 1 Ex. ( TLF ) ; Vrané , 8.X.1911 , 13.IV.1914 , 2 Ex. ( MNHP ) ; Schreiner , 8.VI.1938 , 1 Ex. ( MNHP ) ; Türkei : Bolu , 20 km nördl. Uzgl , 28.VIII.1973 , leg. Vit , 1♀ (cRen) ; Meskisches Gebirge , leg. Leder , 1 Ex. ( HNHM ) ; Ungarn : Südungarn , Mecsek-Gebirge , Pecs , Autokätscher , 20.IV.1995 , leg. Renner , 1 Ex. (cRen) ; Baranya m., Cs ảnyoszsro, 1.X.1934 , leg. Fodor , 1 Ex. ( HNHM ) ; Herkulesbad , V.1925 , leg. Stiller , leg. Fodor , 2♀♀ ( HNHM ) ; Lokalität nicht zuzuordnen: Kaukasus , leg. Leder , 2 Ex. ( HNHM ) . Bemerkungen: Voll ausgefärbte Exemplare sind durch die farblich deutlich abgesetzten letzten Hinterleibsegmente einfach zu erkennen. Helle Exemplare sind nach äusseren Merkmalen Oligota chrysopyga sehr ähnlich, von der sie durch die undeutlich abgesetzte Fühlerkeule und in der Genitalmorphologie zu unterscheiden ist; Holobus apicatus wurde von WILLIAMS (1975) in die Gattung Oligota eingereiht; die systematische Stellung der Art ist wegen der leicht gezähnten Mandibeln ( Abb. 353 ) nicht ganz eindeutig; nach allen anderen Merkmalen (Labrum Abb, 349, Ligula Abb. 354 ) ist sie eine typische Holobus -Art, weshalb sie hier vorläufig in dieser Gattung belassen wird. Beschreibung: Dunkelbraune, etwas glänzende, mittelgrosse, 1,21 mm (1,00- 1,50; n=18) lange, 0,54 mm (0,50-0,54) breite Art (Habitus Abb. 346 ); Hinterleib in der Regel fast schwarz, die beiden letzten Hinterleibsegmente gelb. Fühler und Mundteile gelblich, die Fühlerkeule ( Abb. 347 ) undeutlich viergliedrig abgesetzt; Oberfläche leicht glänzend und mit gelblichgrauen Haaren besetzt. ♂: Aedeagus ( Abb. 350, 351 ); Apikallobus der Paramere (Abb. 352); Tergit VIII ( Abb. 356 ); Sternit VIII ( Abb. 357 ). : Spermathek ( Abb. 355 ); Tergit VIII ( Abb. 358 ); Sternit VIII ( Abb. 359 ). Variabilität: Eine in der Körpergrösse sehr variable Art, die auch in der Färbung von fast hell braun bis schwarz ziemlich veränderlich ist. Ökologie: An Baumschwämmen und im Holzmulm ( Salix fragilis , Populus tremula ) morscher Bäume, an Fichten- und Eichenschwämmen ( SAALAS 1917 ); unter Lebermoos und an faulenden Birkenschwämmen ( KANGAS 1938 ); HORION (1967) nennt verpilzte Rinde, Stümpfe und Mulm von Laubbäumen, alte Baumschwämme, Wildfutterreste und sonstige faulende Stoffe in Wäldern als Lebensraum; die Art wurde auch vielfach synanthrop nachgewiesen. Verbreitung: Süd- und Mittelfinnland ( KANGAS 1938 ); Grossbritannien ( HINTON 1945: 58 ); nach SAALAS (1917) in Europa, Madeira, Guinea und Mexiko ; der Fundort Madeira dürfte sich auf Holobus analis (WOLLASTON) beziehen; im vorliegenden Material wurde sie auch aus der Türkei nachgewiesen.